Балаңыз емізік соруды немесе саусақ соруды қашан қоюы керек? Бұл сұрақ көп ата-ананы алаңдатады. Мамандардың айтуынша, бұл әдеттің зияны – оның ұзақтығы мен жиілігіне байланысты. Егер дер кезінде тоқтатылмаса, баланың сөйлеу қабілетіне, тіс құрылымына және тыныс алуына кері әсер етуі мүмкін. Педиатрлар мен психологтар мұндай әдеттен арылудың тиімді жолдарын ұсынады.
Дұрыс уақыт қашан?
Баланың емізікке немесе саусақ соруына тыйым салу – әр балаға ортақ бірыңғай шешімі жоқ жеке жағдай, дейді балалар тіс дәрігері, Америкалық Балалар Тіс Дәрігерлігі Академиясының өкілі доктор Сарат Тиккурисси. Оның айтуынша, бұл әдеттің денсаулыққа зияны баланың оны қаншалықты жиі, ұзақ және қандай күшпен қолдануына байланысты.
Кейбір жағдайларда мұндай әдет жоғарғы алдыңғы тістердің алға шығып кетуіне себеп болуы мүмкін. Бұл баланың аузын жабуын қиындатып, болашақта сөйлеу кемшіліктері мен ауызбен тыныс алу әдетіне әкелуі ықтимал. «Егер бұл әдет 4 жастан асқанша жалғасса, пайда болған өзгерістерді түзету қиындай түседі», – дейді Тиккурисси, Цинциннати университетінің педиатрия кафедрасының профессоры.
Сондай-ақ, егер бұл әдет баланың денсаулығына зиян келтірсе, мысалы, саусақ сорумен байланысты жиі құлақ инфекциялары байқалса, дәрігерлер оны тоқтатуға кеңес береді, дейді доктор Дипеш Навсария, Америкалық Педиатрия Академиясының Ерте Балалық Кеңесінің төрағасы.
Алайда, бала бұл әдетке неғұрлым ұзақ үйреніп қалса, кейін оны тастау соғұрлым қиындайды.
«Егер бұл ата-ана үшін үлкен қиындық тудырмаса, емізік пен саусақ сору әдетін 18 айға дейін тоқтату дұрыс. Бірақ бұл екі, тіпті үш жасқа дейін жалғаса берсе, оған қатты алаңдамас едім», – дейді Навсария, Висконсин Университетінің Медицина және Қоғамдық Денсаулық Мектебінің профессоры.
Егер бала төрт жастан асса да көпшілік арасында емізік сорып немесе саусағын аузына салатын болса, бұл – физикалық ауырсыну, даму кешеуілдігі немесе басқа да өзін жұбату қажеттілігінің белгісі болуы мүмкін.
Психологиялық себептер мен қайта оралуы
Стрестік жағдайлар бұрын тасталған әдеттің қайта оралуына себеп болуы мүмкін, дейді бала дамуын зерттейтін психолог, Миннесотадағы Макалестер колледжінің профессоры Энни Пезалла.
«Қиын күннен кейін балалық шақты еске түсіретін әрекеттерді жасағыңыз келсе – мысалы, печенье пісіріп, көрпеге оранып жату – бұл регрессия деп аталатын табиғи психологиялық құбылыс. Адам өзін қауіпсіз сезінген бала кездегі күйге қайта оралады», – дейді ол.
Балабақшаға немесе мектепке алғаш бару – саусақ сору әдетінің қайта пайда болуына жиі түрткі болатын жағдай. Ата-аналар бұған алаңдамауына болады, бұл – баланың жаңа ортаға бейімделуінің уақытша көрінісі. Ал егер бала ауыр психологиялық соққыға ұшыраса – мысалы, ата-анасынан айырылу, әскери қызметке кету, үйдегі зорлық-зомбылыққа куә болу – әдеттің қайта оралуы мүмкін.
«Мұндай әдеттерге қатысты мен алдымен: “Тағы қандай қиындықтар бар?” деп сұраймын. Екіншіден: “Ата-ананың бұл жағдайға көзқарасы қандай?” – дейді Навсария. Оның айтуынша, бұл мәселелерді алғашқы медициналық көмек көрсетуші маманмен бірге талқылау маңызды.
Қалай тоқтатуға болады?
Сауалнамаға қатысқан ата-аналар бұл әдеттерден арылту үшін түрлі әдістер қолданғанын айтты.
Емізіктен арылту үшін жиі қолданылатын тәсілдер:
- тек ұйықтар алдында ғана рұқсат беру;
- емізікті жасырып қою немесе «жоғалтып алу»;
- балаға енді үлкен болғанын кітап немесе әңгіме арқылы түсіндіру.
Бұл тәсілдердің барлығы Финни Харден есімді ананың қызына көмектескен.
Саусақ сору әдетінен арылу анағұрлым қиын болған. Көп ата-ана жай ғана баланың қолын аузынан алып, ескерту жасаумен шектелген.
«Ата-аналар баласына емізік немесе саусақ сорудан бас тартудың пайдалы екенін түсіндіріп, өзін тыныштандырудың басқа жолдарын табуға көмектесуі керек», – дейді сауалнама авторларының бірі Вулфорд.
Пезалланың айтуынша, плюш ойыншық, көрпе сияқты заттар – балаға қажет сенсорлық жайлылықты бере алады. Жаңа жұбаныш құралдары пайда болғанда, ата-аналар оны мақтап, қолдау білдіруі тиіс.
«Баланың тыныштану жолына тыйым салып, жазалау – мәселені ушықтырып жібереді. Керісінше, оған мейірім мен жылы ықылас таныту – баланың: “Маған бұл енді керек емес. Мен өзімді қауіпсіз сезінемін” деп түйсінуіне көмектеседі», – дейді Пезалла.
Ата-аналарды сынамаңыз
Пезалла – өзі де ана. Ол ата-аналарға бір-бірін сынаудан аулақ болуға кеңес береді.
«Бүгінде көп ата-ана әлеуметтік желіден дұрыс пен бұрысты іздеп, бала тәрбиесінде өзінің ішкі түйсігіне сенуден қалып барады», – дейді ол. «Балаңызды бақылап, оның қажеттіліктеріне жауап беруді үйреніңіз – бұл ең сенімді жол».
Дереккөз: CNN.com
