Қазақстанда ірі және ұсақ мал терісі мен жүнін экспорттауға салынған кедендік баждарды жою туралы шешім қабылданды. Бұл бастама терең өңдеу саласына жаңа серпін беріп, экспорттық әлеуетті толық ашуға бағытталды, деп жазады Alash.kz ұлттық порталы.
Бүгінде тері мен жүнді өңдеу саласы толық күшінде жұмыс істеп жатқан жоқ. 2024 жылы өндірілген 9 миллионнан астам терінің небәрі 6%-ы ғана өңделген. Ал өндірілген 35,5 мың тонна жүннің тек 29%-ы ғана қайта өңдеуге жол тартады.
Мәселе шикізаттың жетіспеушілігінде емес, ынталандырудың жоқтығында. Экспорттық салықтар фермерлерге тері мен жүнді тапсыруды экономикалық жағынан тиімсіз етті. Салдарынан шаруалар шикізатты тастауға мәжбүр, ал өңдеуші кәсіпорындар бос қалып, толық қуатта жұмыс істей алмай отыр.
«Біз миллиондаған теңге, тоннамен өлшенетін шикізат пен мыңдаған жұмыс сағатынан қағылып отырмыз. Баждарды уақытша жою секілді қарапайым шаралар жағдайды оң бағытта өзгертеді. Нәтижесінде фермерлерге сұраныс пайда болады, өңдеушілерге – шикізат, ал экономикаға – экспорт арқылы валюталық түсім», – деді Мәжіліс депутаты, Аграрлық мәселелер комитетінің мүшесі Айдарбек Қожаназаров.
Депутаттың айтуынша 2023 жылы тері экспортына салынатын баж уақытша 200 евродан 100 еуроға дейін төмендетілген кезде экспорт көлемі бірден 38,5%-ға артқан. Бұл – нарықтың шектеу алынғандаоң бағытқа өзгеретіндігінің дәлелі.
Қазіргі уақытта елімізде тері өңдейтін 9 кәсіпорын жұмыс істейді. Олардың жалпы қуаттылығы – 3,3 млн бірлік. Сондай-ақ, жүн өңдейтін 9 кәсіпорын бар, олардың жүктемесі бар болғаны 29%-ды құрайды. Ал өндірілген өнім – оның ішінде «ветблю» мен «топс» – шикізатқа қарағанда 2–3 есе жоғары бағамен экспортқа шығарылады және елге валюталық табыс әкеледі.
«Өңдеушілер мен фермерлер тарапынан жылдар бойы айтылған өтініштер нәтижесіз болып келді. Ал бүгін мал терісі мен жүнін экспорттауға салынған кедендік баждардың күшін жойды. Сонымен қатар өндірушілерді ынталандыру және өңдеу кәсіпорындарының жүктемесін қамтамасыз ету мақсатында өңдеуге өткізілген шикізатқа субсидия беру түрінде мемлекеттік қолдау тетіктері қарастырылып жатыр. Бұл жерде Премьер-Министр Олжас Бектеновтың жедел, оңшешім қабылдағанын атап өту керек. Бұл – бизнес пен мемлекеттің тиімді диалогының үлгісі, – деді Айдарбек Қожаназаров.
Саланың әлеуеті зор: баж енгізілгенге дейін тері экспорты жылына 1,6 млн данаға дейін жеткен. Ал жоғары сапалы жүн әлем бойынша пальто мен костюм маталарын шығаруда қолданылады.
Анықтама: 2016 жылдан бастап Қазақстанда ірі қара және ұсақ мал терісін экспорттауға кедендік баждар қолданыла бастады. Бұл жылдар ішінде баж мөлшері 500-ден 100 еуроға дейін өзгеріп отырды. Соңғы жылы ол тоннасына 200 еурокөлемінде болды.
2024 жылы тері экспорты 218,9 мың дананы құрады, оның ішінде:
– ІҚМ терісі — 214,2 мың дана
– ҰҚМ терісі — 3,8 мың дана
ІҚМ терісі экспортталған елдер:
– Ресей — 84,3 % (180,5 мың дана)
– Түркия — 7,8 % (16,7 мың дана)
– Нигерия — 7,6 % (16,3 мың дана)
– Қырғызстан — 0,3 % (675 дана)
Ұсақ мал терісі толығымен Өзбекстанға экспортталады — 100 % (3,8 мың дана).
